Η νομιμότητα της εξέγερσης

Οι συνεσταλμένοι πολίτες, οι άνθρωποι που αγαπούν την ησυχία τους, οι ευτυχισμένοι τούτου του αιώνα, οι βδέλλες του κράτους και όλοι οι απατεώνες που ζουν από τις δημόσιες καταχρήσεις, δεν φοβούνται τίποτα περισσότερο από τις λαϊκές εξεγέρσεις: έχουν σαν σκοπό να καταστρέψουν την ευτυχία τους φέρνοντας μια καινούργια τάξη πραγμάτων. Έτσι, ξεσηκώνονται ασταμάτητα ενάντια στα ζωντανά κείμενα, στους ορμητικούς λόγους, με μια λέξη, ενάντια σε κάθε τι που μπορεί να κάνει το λαό να νιώσει την αθλιότητα του και να του θυμίσει τα δικαιώματα του.

Αυτή είναι η ηθική των ανθρώπων που διαμορφώθηκαν μεσ' στην αξιοπρέπεια και την ισχύ. Μπροστά στις καταχρήσεις της εξουσίας και τα εγκλήματα της τυραννίας, δεν ξέρουν να μιλούν για άλλο, παρά για τον κατευνασμό του λαού, δεν ασχολούνται παρά με το πώς θα τον εμποδίσουν ν' αφήσει να ξεσπάσει η δίκαιη οργή του.

Γι' αυτά έχουν σοβαρούς λόγους κι επιπλέον ένα πρόσχημα κατάλληλο για να εντυπωσιάζει τους στενόμυαλους, που όμως αφήνει ανεπηρέαστους τους μορφωμένους. Εννοώ τις τραγικές σκηνές που συνοδεύουν σχεδόν πάντα τις εξεγέρσεις.
 Όσος κι αν είναι ο τρόμος που γεμίζει την ψυχή τους και που προσπαθούν να τον μεταδώσουν και στην ψυχή των άλλων, να μερικές σκέψεις που μπορούν να καθησυχάσουν τα συνετά πνεύματα.

Πρώτα απ' όλα, ο λαός δεν ξεσηκώνεται παρά μόνον όταν η τυραννία τον σπρώξει στην απελπισία. Πόσα και πόσα δείνα δεν υποφέρει πριν αποφασίσει να πάρει εκδίκηση! Και η εκδίκηση του είναι πάντοτε δίκαιη ως προς την αρχή της, ανεξάρτητα αν δεν είναι πάντα διαφωτισμένη ως προς τα αποτελέσματα της. Ενώ η καταπίεση που υφίσταται ο λαός πηγάζει πάντα από τα εγκληματικά πάθη των τυράννων του. [...] Ας βάλουμε κατά μέρος κάθε προκατάληψη, κι ας δούμε.
Η φιλοσοφία προετοίμασε, ξεκίνησε και ευνόησε την παρούσα επανάσταση, κι αυτό είναι αναμφισβήτητο: αλλά δεν αρκούν μόνον τα κείμενα, χρειάζονται και έργα. Σε τι άλλο οφείλουμε την ελευθερία μας, αν όχι στις λαϊκές εξεγέρσεις;

Μια λαϊκή εξέγερση, στα Βασιλικά Ανάκτορα, είναι που ξεκίνησε την ανταρσία του στρατού, και μεταμόρφωσε σε πολίτες διακόσιες χιλιάδες άντρες τους οποίους η εξουσία είχε κάνει δορυφόρους και ήθελε να κάνει δολοφόνους.
Μια λαϊκή εξέγερση, στα Ηλύσια Πεδία, είναι που ξύπνησε την εξέγερση ολόκληρου του έθνους, αυτή έριξε τη Βαστίλλη, διαφύλαξε την Εθνοσυνέλευση, έκοψε το δρόμο στη συνωμοσία, απότρεψε τη λεηλασία του Παρισιού, εμπόδισε να το κάνει στάχτη η φωτιά και να πνιγούν οι κάτοικοι του στο αίμα τους.
Μια λαϊκή εξέγερση, στην Καινούργια Αγορά, σταμάτησε τη δεύτερη συνωμοσία, εμπόδισε τη φυγή του βασιλικού οίκου και απότρεψε τους εμφύλιους πολέμους που θα ήταν τα βέβαια επακόλουθα.

...Παρακολουθήστε τις εργασίες της Εθνοσυνέλευσης, θα βρείτε ότι δεν ενεργοποιήθηκε παρά μόνον έπειτα από κάποια λαϊκή εξέγερση, ενώ σε περιόδους ηρεμίας και ασφάλειας η αηδιαστική παράταξη δεν έχασε ποτέ την ευκαιρία να παρεμβάλλει εμπόδια στο Σύνταγμα, ή να περάσει ολέθρια διατάγματα. (Απότον Φίλο τουΛαού Νο 34, 10 του Νοέμβρη 1789).

* Από το βιβλίο Μαρά, Σεν-Ζιστ, Ροβεσπιέρος Κείμενα Επιλογή-Μετάφραση-Προλογικά: Μάριος Βερέτης, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989.